در مطلب قبلی، به معرفی شهر هوشمند، امکانات، ویژگی‌ها و فاکتورهای مورد نیاز آن پرداختیم و آن را به صورت خلاصه به بیان زیر تعریف نمودیم:
به طور کلی، شهر هوشمند مجموعه‌ای است که در آن از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای بهبود کیفیت زندگی و رفع چالش‌های فراوان شهر نشینی استفاده می‌شود. این مجموعه به صورت یک شبکه هوشمند از اشیا و ماشین‌هایی است که میتوانند هرنوع از اطلاعات را در کمترین زمان انتقال، تجزیه تحلیل و مدیریت کنند تا بتوانند راه حلی برای اکثر چالش‌های زندگی شهری باشند. شهروندان نیز میتوانند از طریق ابزارهای هوشمند خود(مانند تلفن‌های هوشمند، اتومبیل و خانه‌های هوشمند) از این امکانات استفاده کنند.
بنابراین مسئله سلامت هوشمند نیز به عنوان یکی از فاکتورهای بسیار مهم و اساسی در این شهرها به طور دقیق مورد بررسی و پایش قرار می‌گیرد.
بهداشت و سلامت هوشمند
یک جمعیت سالم، یک جمعیت شاد و مولد است. شهرهای هوشمند راه‌هایی برای حفظ سلامت مردم ارائه می‌دهند. در شهر هوشمند این کار با استفاده از سیستم یکپارچگی اطلاعات پزشکی انجام شده که از اطلاعات بیمار آغاز می‌شود. داده‌ها کلید بهبود نتایج درمان بیماران است و ارتباط، تجزیه و تحلیل و مدیریت این داده‌ها بخشی از نوآوری یک شهر هوشمند است. مراقبت‌های بهداشتی دیجیتال در شهر باید تمام داده‌های سلامت را به هم متصل کنند تا پزشکان بتوانند مراقبت مستقیم و بهبود کلی بیمار را امکان‌پذیر کنند.
برای تطابق با تغییرات در جمعیت شهری نیز باید خدمات هوشمندتری در زمینه بهداشت و درمان به شهروندان ارائه شود. روش‌های هوشمندتر برای فراهم کردن سرویس‌های درمان می‌تواند هزینه‌ها را کاهش داده و بین فعالان صنعت بهداشت و درمان ارتباط موثری برقرار کند. در این روش اطلاعات ضروری بیماران در کمترین زمان ممکن فراهم شده و در دسترس قرار می‌گیرد. وقتی پرستاران و پزشکان به اطلاعات بیماران دسترسی داشته باشند میتوانند به شکل‌های جدید و موثرتری با یکدیگر همکاری و به بهترین نحو از بیماران مراقبت کنند.
سلامتی هوشمند بسیار فراگیر است و تنها با استفاده از فناوری‌هایی مانند دستگاه‌های متصل به اینترنت، اینترنت اشیا، حسگرها و تجزیه و تحلیل داده‌های بزرگ، از جمله یادگیری ماشین و در نهایت هوش مصنوعی و ربات‌ها، به دست می‌آید. داده‌های تولید شده توسط بیمار به طور مستقیم یا توسط سرویس‌های هوشمند، برای تشخیص و پیدا کردن درمان‌های بهینه با استفاده از داروهای مدرن مورد استفاده قرار می‌گیرند.
برنامه‌ها و اقدامات پیشنهادی در راستای محقق ساختن برنامه‌ها و امکانات سلامت و مراقبت های بهداشتی در شهر هوشمند به شرح زیر است:
الف) توسعه‌ی دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ خدﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ، درمانی و دارویی
توسعه دسترسی به خدمات بهداشتی، درمانی و دارویی را می‌توان نخستین و مهم‌ترین گام جهت هوشمند سازی سلامت یک جامعه دانست که جهت محقق سازی آن می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:
- طراحی و پیاده‌سازی پرتال جامع سلامت
که می‌تواند از طریق:
- ایجاد سامانه هوشمند خدمات الکترونیکی بهداشتی، درمانی و دارویی
- سامانه هوشمند اطلاع رسانی بیمارستان‌ها و مراکز درمانی
- سامانه هوشمند تعیین وقت پزشکان
- طراحی و پیاده‌سازی پرتال خانواده
در شهر هوشمند ایجاد شده و به این ترتیب امکان درسترسی به خدمات را به ساده‌ترین شکل ممکن سازد.
- استقرار کیوسک سلامت
کیوسک‌های سلامت یک راه حل ابتکاری و مقرون به صرفه است که مدیران شهری میتوانند برای بهبود آموزش و وضعیت سلامت افراد پیاده سازی کنند. کیوسک‌های سلامت به صورت راهبردی درمکان‌های پرتردد و سازمان‌های مراقبت بهداشتی نصب می‌شوند تا دسترسی مداوم و راحت افراد به شاخص‌های کلیدی سلامت فراهم شود.
دسترسی به اطلاعات درست در زمان درست یـک اصل اساسی در مراقبت سلامت هوشمند است. بسیاری از انسان‌ها در مورد شرایط کنونی سلامت خود و ریسک فاکتورهای سلامتی آگاهی ندارند. امروزه آگاهی از شاخصه‌های کلیدی سلامت، امری بسیار حیاتی است.
با پیشرفت فناوری‌های جدید، امروزه از طریق کیوسک‌های سلامت می‌توان در مکان‌های عمومی به اطلاعات سلامت دسترسی پیدا کرد. واژه کیوسک به کامپیوترهایی با صفحه نمایش لمسی که معمولا بـه صورت ایستاده در مکان‌های عمومی قرار دارند، اطلاق می‌شود. کیوسک سلامت (health kiosk)سیستمی چند منظوره با قابلیت‌های مختلف است. این سیستم قابلیت استفاده در کلینیک‌ها، باشگاه‌های مختلف ورزشی، سازمان‌ها و ارگان‌های خصوصی و دولتی، مراکز تجاری و بطور کلی اماکن عمومی پر رفت و آمد را دارد.
از ویژگی‌های عمومی کیوسک سلامتی می‌توان بـه مشاهده اطلاعات در خصوص وضعیت بدنی، دریافت برنامه تمرینی براساس شرایط و وضعیت بدنی و مشاهده اهداف(به صورت چاپی)، دریافت برنامه غذایی بر اساس اطلاعات وارد شده، مشاهده آموزش فعالیت‌های مختلف ورزشی، امکان ایجاد عضویت و تشخیص عضو، اندازه گیری اتوماتیک شاخص‌های بیومتریک (قد، وزن، شاخص حجم بدن، درصد چربی خون، نبض، سطح اکسیژن خون، فشار خون و…) اشاره نمود.
استفاده از سیستم بـه یکی از سه صورت: تشخیص چهره، تشخیص اثر انگشت و یا کارت شهروندی هوشمند انجام می‌گیرد.
ب) توسعه خدمات پزشکی از راه دور
سلامت الکترونیک و ارائه خدمات بهداشتی یکی از زمینه‌های علم و فناوری است که دارای رشدی بسیار زیاد در زمینه بهداشت و درمان در جهان است. در واقع سلامت الکترونیک، یک واژه جدید است که برای توصیف آن نیاز به استفاده ترکیبی از فناوری اطلاعات و ارتباطات الکترونیکی در بخش سلامت و درمان داریم. سلامت الکترونیک روش تازه‌ای در مراقبت‌های بهداشتی، تشخیصی و درمانی است که با فرایندهای الکترونیکی و ارتباطی پشتیبانی می‌شود. در این سیستم همه خدمات بهداشتی اعم از پرونده الکترونیک بیمار، تله مدیسین، پزشکی بر اساس شواهد، اطلاع رسانی به شهروندان، اطلاع رسانی به متخصصان و تیم‌های مجازی پزشکی ارائه می‌شود. تله مدیسین پلی ارتباطی میان علوم پزشکی و مهندسی است و در آن جامعه پزشکی از امکانات مهندسی برای ارتقای سطح سلامت جامعه استفاده میکند که خود گامی بسیار بزرگ در جهت هوشمند سازی سلامت یک جامعه است.
تله مدیسین را می‌توان در سه حوزه مختلف بررسی کرد:
- کمک به تصمیم گیری
ساده ترین امکان تله مدیسین استفاده از بانک اطلاعاتی مراکز درمانی جهت تصمیم گیری صحیح متخصصان است. این عملکرد که قدیمی‌ترین کاربرد تله مدیسین است به کمک موتورهای جست‌وجو نتایج تحقیقات و روش‌های مختلف درمان را برای پزشکان در هنگام کار فراهم میکند.
- انتقال حس
منظور از انتقال حس، ارسال اطلاعات بیمار از یک مرکز به مرکز دیگر است. اطلاعاتی نظیر سیگنال‌های حیاتی بیمار به خصوص تصاویر رادیولوژی دیجیتال و حتی تصویر ظاهری بیمار را می‌توان از طریق تله مدیسین منتقل نمود.
- همکاری در مدیریت بیمار به صورت realtime
مهم‌ترین و جدیدترین کاربرد تله مدیسین به کارگیری فناوری انتقال تصاویر ویدیویی بیمار است که کمک میکند پزشکان مختلف در فرایندهای درمانی از قبیل عمل‌های جراحی یا فرایندهای دراز مدت وضعیت درمان را مدیریت کنند. علاوه برتصاویر ویدیویی وضعیت ظاهری بیمار، اطلاعات تجهیزات بیمارستانی نیز میتوانند از این طریق منتقل شوند.
ج) استقرار سامانه پزشکی از راه دور
استفاده از فناوری‌های ارتباط از راه دور جهت ایجاد ارتقاء یا تسریع خدمات سلامت را پزشکی از راه دور می‌گویند. این سیستم به وسیله بانک‌های اطلاعاتی، مرتبط ساختن مراکز درمانی و تیم درمان و یا انتقال اطلاعات تشخیصی کار میکند.
در این روش امکان کنترل و مدیریت بحران‌های ایجاد شده در زمینه بهداشت، درمان و سلامت نیز فراهم می‌شود. برقراری ارتباط پزشک و بیمار، معاینه از راه دور به کمک ارسال تصاویر رادیولوژی، ارسال سیگنال‌های حیاتی و گزارش‌های متنی و صوتی شرح حال بیمار از یک سو، و ارائه دستورات به صورت متن یا صوت و یا در مواردی خاص همچون جراحی از راه دور بصورت فرمان‌های مکانیکی توسط پزشک، چرخه یک عملیات پزشکی از راه دور را تشکیل می‌دهد. پزشکی از راه دور مهارتی است که از ابزارهای چند رسانه‌ای بهره می‌گیرد و با استفاده از تعداد زیادی فناوری‌های روز شامل تصویر زنده، صدای زنده، داده‌ها و تصاویر پزشکی، سیستم‌های ارتباطی، متن‌ها، عکس‌ها و پارامترهای حیاتی مرتبط با پزشکی، می‌توان خدمات پزشکی را از فاصله دور به مکانی دیگر ارائه داد.
د) توسعه ﭘﺮوﻧﺪه اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ ﺳﻼﻣﺖ
با یکپارچه سازی و الکترونیکی نمودن اطلاعات سلامت، امکان ارائه خدمات بهتر بهداشتی، درمانی و مدیریت بهتر نظام سلامت فراهم می‌گردد. به این منظور تمامی ابعاد سخت افزاری، نرم افزاری، زیرساخت شبکه ارتباطی، استانداردها، قوانین و مقررات، آموزش، فرهنگ‌سازی، تحقیقات بنیادین، توسعه‌ای و کاربردی، و توسعه مراکز انفورماتیک پزشکی و زیستی باید مد نظر قرار گیرد.
- استقرار سامانه‌ی نسخه پزشکی الکترونیکی
نسخه الکترونیک در واقع نسخه‌ای است که به وسیله پزشک و به صورت کامپیوتری تدوین می شود و در سیستم دارویی وارد شده و داروخانه قابلیت دسترسی به این نسخه را پیدا میکند. در این سیستم، فقط با دادن کد ملی توسط بیماران می‌توان نسخه الکترونیکی برای آنان تجویز کرد و پزشک، زمانی که در سیستم نسخه را تجویز میکند بیمار می‌تواند در هر داروخانه ای داروهای مورد نظر خود را دریافت کند.
در این فرایند نسخه مستقیما به بیمار ارائه نمی‌شود. بلکه از طریق شبکه‌های ارتباطی و با ارسال نسخه برای داروخانه، فرد می‌تواند به آنجا مراجعه کرده و داروهایش را دریافت کند.
این نسخه‌ها فواید بیشماری برای بیماران دارند که از جمله می‌توان به تسهیل و تسریع در دسترسی بیماران و حذف مراجعات غیر ضروری، کاهش زباله و کاهش خطاهای پزشکی اشاره کرد.
همچنین اجرای نسخه الکترونیک یکی از روش‌های افزایش خوانایی نسخ و در نتیجه کاهش اشتباهات انسانی می‌باشد.
سیستم نسخه نویسی الکترونیک مطلوب باید قابلیت انجام کلیه فعالیت‌های زیر را داشته باشد:
- ایجاد نسخه به صورت الکترونیکی
- ایجاد فهرست دارویی فعال و کامل.
- نمودن کلیه کنترل‌های ایمنی بیمار برای حمایت از تصمیم گیری در هنگام نسخه نویسی.
(کنترل های ایمنی شامل: اعلان‌های خودکاری است که اطلاعاتی در مورد داروی تجویزی، دوز نامناسب آن، تداخلات داروبا دارو، حساسیت دارویی، یا هشدارها یا موارد احتیاط به اطلاع پزشک می‌رسد.)
- فراهم نمودن اطلاعاتی در مورد دسترسی به داروهای کم هزینه‌تر و جایگزین‌های مناسب درمانی.
- توانایی در ارسال الکترونیکی نسخه به داروخانه با استفاده ازاستانداردهای ارسال پیام.
- بهبود فرایندهای کاری فعلی.
ه) ارائه توصیه نامه استقرار تجهیزات پزشکی از راه دور
فناوری ارتباطات در شهر هشومند همچنین این امکان را فراهم میکند تا خدمات پزشکی به مراکزی که از لحاظ جغرافیایی از مرکز ارائه دهنده دور و یا جدا هستند فراهم شود. این ارتباط معمولا از طریق شبکه‌های ارتباطی نظیر فیبرهای نوری، خطوط ماهوار‌ه‌ای و یا wifi شهری برای انتقال اطلاعات و سیگنال‌های مورد نیاز و به وسیله کامپیوتر انجام می‌شود.
نقاط ضعف و نگرانی کنونی سیستم‌های سلامت هوشمند
اگر چه پزشکی هوشمند همواره در حال پیشرفت بوده و روز به روز توسعه بیشتری می‌یابد، ولی هنوز هم با چالش‌های بسیاری روبرو است. بنابراین هنگام استفاده از هر فناوری در حیطه مراقبت‌های بهداشتی و درمانی از جمله تله مدیسین توجه به مسائل زیر بسیار ضروری است:
- محرمانه و محفوظ بودن اطلاعات: اگرچه دسترسی به اطلاعات پزشکی از راه دور از مزایای هوشمند شدن این سیستم و به نفع جامعه پزشکی است، اما ممکن است در صورت استفاده نا درست، جنبه محرمانگی اطلاعات بیمار از بین برود.
- مسئولیت و تعهد: در شیوه سنتی مسئولیت در زمینه مدارک پزشکی بین پزشک، سازمان ارجاع دهنده و یا موسسه مورد مشاوره تقسیم می‌شد. با توجه به اینکه در این سیستم هوشمند جدید افراد جدیدی از قبیل کادر فنی و کادر ارسال کننده به این سیستم پزشکی افزوده شده‌اند، بایستی حیطه قانونی مسئولیت پزشکی و مدارک پزشکی هوشمند و از راه دور تعیین گردد.
با تمام این تفاسیر و اطلاعات داده شده و همچنین پیشرفت روز افزون فناوری‌های پزشکی و انتقال اطلاعات، می‌توان نسبت به بهبود ضعف‌ها و کاهش نگرانی‌های سیستم سلامت هوشمند بسیار خوش‌بین بود. بنابراین می‌توان گفت در صورت پیشرفت و استفاده درست از این سیستم هوشمند، گام بسیار بزرگی در راستای ارتقای سلامت تمامی افراد جامعه برداشته می‌شود.
ثبت ديدگاه