سلامت الکترونیک بر استفاده مقرون به صرفه و امن از فناوری‌های ارتباطات و اطلاعات در حمایت از بهداشت و سلامت ازجمله خدمات بهداشتی و درمانی، نظارتی، آموزشی، دانش و پژوهش‌های مربوطه تأکید دارد.

واژه سلامت الکترونیک (e-Health) ابتدا در دهه ۹۰ میلادى کلمه‌ای عمومى بود و به تمام مسائل مشترک میان کامپیوتر و پزشکى اطلاق می‌شد. این کلمه در ابتدا بیشتر به ‌وسیله بخش صنعت و تجارت مورد استفاده واقع شده و کاربرد علمى آن بسیار کم بود. در آن زمان تمام خدماتى که اینترنت براى سلامت جامعه می‌توانست ارائه دهد در این حوزه قرار می‌گرفت. به‌عنوان‌مثال شرکت Intel از e-Health به‌عنوان تلاشى مشترک از سوى مسئولان بهداشت جهانى و فناورى یاد می‌کرد. اما با گسترش نفوذ اینترنت در جوامع و افزایش گرایش کاربران به استفاده از اینترنت، سلامت دیجیتال نیز دچار تحولى عظیم شد. سپس از کاربرد عمومى خارج‌ شده و تبدیل به یک زیرشاخه از بهداشت عمومى شد.

پس ‌از آن کاربران و متخصصان فراوانى به استفاده از e-Health روى آوردند و سلامت الکترونیکى به واژه‌ای علمى و آکادمیک تبدیل شد. در ابتدا گروهى از دانشمندان و متخصصین با ورود این واژه به لغات علمى و دانشگاهى مخالف بودند و آن را واژه‌ای صرفاً تجارى می‌دانستند؛ اما براثر توسعه دامنه کاربردهای آن، مجوز ورود این کلمه به لغات علمی صادر شد به‌گونه‌ای که امروزه در بانک اطلاعات پزشکى دنیا (medline) صدها مقاله علمى مرتبط با حوزه سلامت الکترونیکى می‌توان یافت.

تعریف سلامت الکترونیک

بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی، سلامت الکترونیک بر استفاده مقرون به صرفه و امن از فناوری‌های ارتباطات و اطلاعات در حمایت از بهداشت و سلامت ازجمله خدمات بهداشتی و درمانی، نظارتی، آموزشی، دانش و پژوهش‌های مربوطه تأکید دارد.

این اصطلاح می‌تواند شامل طیف وسیعی از خدمات یا سیستم‌هایی باشد که در حیطه پزشکی و بهداشت و درمان و فناوری اطلاعات قرار دارند. از جمله:

  • پرونده الکترونیک سلامت: این پرونده‌ها امکان دسترسی چندین پزشک به صورت همزمان به اطلاعات سلامتی بیمار را فراهم می‌کنند.
  • پزشک رایانه‌ای: به این وسیله می‌توان برای انجام آزمایش‌های تشخیص طبی و دریافت و بررسی نتایج آن اقدام کرد.
  • نسخه الکترونیک: قابلیت دسترسی و تجویز دارو به صورت الکترونیکی برای بیماران و انتقال آن به داروخانه‌ها را ایجاد می‌کند.
  • سیستم پشتیبانی تصمیم‌گیری بالینی: با کمک گروهی از متخصصین و پروتکل‌ها و ارائه اطلاعات بیماران به آن‌ها، در تشخیص و درمان بیماری‌ها کمک بسیاری خواهد کرد.
  • سیستم تله مدیسین یا داروی تلفنی: تشخیص مشکلات و بیماری های روحی و جسمی و درمان از راه دور.

ابزارهای سلامت الکترونیک

  • وب سایت‌های مراقبت سلامت (Web of care)
  • مدیریت دانش سلامت (Health knowledge management)
  • پرونده الکترونیک سلامت (Electronic health record)
  • پرونده الکترونیک سلامت شخصی (Personal electronic health record)
  • سیستم‌های نوبت دهی پزشکی الکترونیک (E-booking)
  • سیستم‌های پشتیبان تصمیم گیری (Decision support system)
  • بیوسنسورهای پوشیدنی (Wearable biosensor)
  • خانه‌های هوشمند (Smart E-home)

مزایای توسعه E-Health

  • امکان ایجاد ارتباطات سلامت به صورت بسیار گسترده‌تر
  • تشخیص سریع‌تر بیماری‌ها با کمترین میزان خطا
  • معالجه و پیشگیری از بیماری‌ها
  • افزایش ارتباط موثر بین پزشک و بیمار
  • امکان تصمیم‌گیری و واکنش‌های سریع‌تر در هنگام درمان
  • امکان ایجاد ارتباطات بین پزشک و بیمار بدون در نظر گرفتن موقعیت مکانی و زمانی
  • کاهش قابل توجه هزینه‌های درمان و هزینه‌های اضافه مانند رفت و آمد و…

پرونده‌های الکترونیک

منظور از پرونده‌های الکترونیک یا پرونده‌های دیجیتال جمع آوری اطلاعات مربوط به سلامت و وضعیت جسمی و روانی هر فرد در سیستم‌های الکترونیکی است. بازیابی، انتقال، ویرایش و ذخیره  اطلاعات این سیستم‌ها می‌تواند برای تامین مراقبت‌ها و خدمات بهداشتی مورد استفاده قرار گیرد. این پرونده کاملا خصوصی و محرمانه بوده، در داخل سیستم بهداشتی درمانی ایجاد و نگهداری شده و تنها برای ارائه دهندگان مجاز خدمات بهداشتی در هر زمان و مکان قابل دسترس است.

انواع پرونده‌های الکترونیکی که می‌توانند در طرح سلامت الکترونیک مورد استفاده قرار بگیرند عبارتند از:

  • پرونده الکترونیکی پزشکی  Electronic Medical Record (EMR)
  • پرونده الکترونیکی بیمار Electronic Patient Record (EPR)
  • پرونده الکترونیکی مراقبت‌های بهداشتی Electronic Health Care Record (EHCR)
  • پرونده سلامت شخصی Personal Health Record (PHR)
  • پرونده پزشکی دیجیتال Digital Medical Record (DMR)
  • پرونده الکترونیکی سلامت Electronic Health Record

در ادامه به بررسی دو پرونده  مهم خواهیم پرداخت که گاه اوقات به اشتباه به جای همدیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

پرونده الکترونیک بیمار

این پرونده مدرکی است برای ذخیره و بازیابی مراقبت‌های دوره‌ای ارائه شده که در بیمارستان‌ها و مراکز خدمات درمانی نگهداری می‌شود. این پرونده حاوی تمام اطلاعات موجود در مورد بیمار بوده و در حال حاضر بسیار در ایران در حال پیشرفت است.

پرونده الکترونیک سلامت

پرونده الکترونیک سلامت یک مجموعه متمرکز بلند مدت از اطلاعات مراقبت سلامت یک فرد است که موجب تصمیم گیری بهتر در سیر درمان و توسعه نتایج درمانی  شده و داده‌های بهتری را برای بهداشت عمومی و تحقیقات جمع آوری می‌کند. این پرونده را در حالت کلی می‌توان به صورت جامع و کامل با ارکان زیر تعریف کرد:

  • یک سیستم اطلاعات الکترونیکی است.
  • ایمن و محرمانه است و فقط برای افراد مجاز قابل دسترس خواهد بود.
  • در هر زمان ومکان قابل دسترس است.
  • از بدو تولد فرد تا پایان عمر وی نگهداری می‌شود.
  • تمام اطلاعات بهداشتی درمانی یک فرد در آن متمرکز است.